21 Μαρ 2024

Τα ρήματα σε -άγω

Λίγα και... ταλαιπωρημένα!

Το αρχαίο ρήμα άγω (= οδηγώ) έχει επιβιώσει ως δεύτερο συνθετικό σε μερικά πολύ όμορφα και χρήσιμα ρήματα:
  • ανάγω, απάγω
  • εισάγω, εξάγω (διεξάγω)
  • παράγω (αναπαράγω)
  • προάγω, προσάγω κ.ά.


Αν δεν είστε σίγουροι για τη σημασία τους, σκεφτείτε τα θηλυκά που σχηματίζουν: αναγωγή, απαγωγή, εισαγωγή κ.ο.κ.

Ο σχηματισμός των χρόνων

Η κλίση του «άγω» προέρχεται από τα αρχαία ελληνικά, κάτι που προκαλεί δυσκολίες και μπερδέματα.

Για παράδειγμα, το ενεστωτικό και το αοριστικό θέμα μοιάζουν πολύ:
  • θα εισ-άγω (συνεχής μέλλοντας)
  • θα εισ-αγάγω (απλός μέλλοντας)
  • θα έχω εισ-αγάγει (συντελ. μέλλοντας)

Από την άλλη, η εσωτερική αύξηση είναι η αρχαία φωνηεντική αύξηση, όπου το «α-» γίνεται «η-»:
  • εισ-ήγα (παρατατικός)
  • εισ-ήγαγα (αόριστος)  

Αλλά ας τα δούμε από κοντά:

1 Το ενεστωτικό θέμα είναι το εύκολο «-⁠άγ-». Στον παρατατικό γίνεται «-ήγ-»:


Ενεστώτας

εισ-άγω
εισ-άγεις
εισ-άγει

εισ-άγουμε
εισ-άγετε
εισ-άγουν

Παρατατικός

εισ-ήγα
εισ-ήγες
εισ-ήγε

εισ-ήγαμε
εισ-ήγατε
εισ-ήγαν

Συνεχής μέλλοντας

θα εισ-άγω


2 Το αοριστικό θέμα είναι το διπλασιασμένο «-αγάγ-». Στον αόριστο γίνεται «-ήγαγ-», αλλά μόνο στα πρόσωπα που η αύξηση τονίζεται:


Αόριστος

εισ-ήγαγα
εισ-ήγαγες
εισ-ήγαγε

εισ-αγάγαμε
εισ-αγάγατε
εισ-ήγαγαν

Απλός μέλλοντας

θα εισ-αγάγω
θα εισ-αγάγεις
θα εισ-αγάγει

θα εισ-αγάγουμε
θα εισ-αγάγετε
θα εισ-αγάγουν

Συντελεσμένοι χρόνοι

έχω / είχα / θα έχω εισ-αγάγει


ΘΥΜΑΜΑΙ
  • Το μικρό -αγ- στους συνεχείς χρόνους (και εγκλίσεις)
  • Το διπλασιασμένο -αγαγ- στους απλούς και συντελεσμένους χρόνους (και εγκλίσεις)


Συνηθισμένα λάθη

α) Ο ενεστώτας λήγει σε «-άγω». Όσο κι αν είναι διαδεδομένο, δεν υπάρχει «εγώ απαγάγω»· μόνο «εγώ απάγω».

Άλλα παραδείγματα:
  • εισάγει αυτοκίνητα (εισαγάγει)
  • παράγουμε προϊόντα (παραγάγουμε)
  • διεξάγουν έρευνα (διεξαγάγουν)

β) Δεν υπάρχει αοριστικό θέμα «-αξ-». Οι προσεκτικοί ομιλητές λένε «θα παραγάγω» και «να παραγάγω», όχι «θα παράξω» και «να παράξω».

Με αυτήν τη λογική θα σχηματίζονταν και τα κακόηχα «θα εισάξω» ή «να εξάξω»!

(οι σωστοί τύποι, βέβαια, είναι «θα εισαγάγω» και «να εξαγάγω»)

γ) Οι συντελεσμένοι χρόνοι σχηματίζονται από το αοριστικό θέμα «-αγαγ-». Δεν υπάρχει «έχω εισάγει» ή «έχω παράγει»· οι σωστοί τύποι είναι «έχω εισαγάγει» και «έχω παραγάγει».

Άλλα παραδείγματα:
  • έχουμε εξαγάγει χρήσιμα συμπεράσματα (εξάγει)
  • έχουν προσαγάγει τους συλληφθέντες (προσάγει)


Μια βολική αντικατάσταση

Μερικές φορές όλα αυτά τα «-αγ-» και «-⁠αγαγ-» μπορεί να μας μπερδέψουν και να μην είμαστε σίγουροι για τον χρόνο του ρήματος που θα χρησιμοποιήσουμε.

Ένα κολπάκι, που εφαρμόζουμε και σε άλλες περιπτώσεις, είναι να αντικαταστήσουμε το ρήμα σε «-άγω» με κάποιο άλλο που έχει παρόμοια ή και πιο μακρινή σημασία.

Πρώτο παράδειγμα

Τις τελευταίες δεκαετίες η χώρα μας __________ κάθε χρόνο πολλούς τόνους λάδι στην Ευρώπη.
  • εξήγε (παρατατικός) ή εξήγαγε (αόριστος);

Παρόμοια ρήματα σε παρατατικό / αόριστο:
  • πουλούσε / πούλησε
  • έστελνε / έστειλε

Χρόνος που ταιριάζει: παρατατικός
  • πουλούσε
  • έστελνε

Άρα ο σωστός τύπος είναι:  
  • εξήγε

Δεύτερο παράδειγμα

Φέτος, λόγω της παρατεταμένης ξηρασίας, __________ σημαντικά μικρότερη ποσότητα.
  • θα εξάγουμε (συνεχής μέλλοντας) ή θα εξαγάγουμε (απλός μέλλοντας);

Παρόμοια ρήματα στους δύο μέλλοντες:
  • θα πουλούμε / θα πουλήσουμε
  • θα στέλνουμε / θα στείλουμε

Χρόνος που ταιριάζει: απλός μέλλοντας
  • θα πουλήσουμε
  • θα στείλουμε

Άρα ο σωστός τύπος είναι:  
  • θα εξαγάγουμε

Ρήματα

9 Μαρ 2024

Τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ

Ο Οργανισμός Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) είναι μια στρατιωτική αμυντική συμμαχία χωρών της Δύσης που βρίσκονται δυτικά και ανατολικά του Βόρειου Ατλαντικού Ωκεανού.

Τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ

Το ΝΑΤΟ, γνωστό και ως Βορειοατλαντική Συμμαχία, ιδρύθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και απαρτίζεται από 32 κράτη μέλη. Η έδρα του βρίσκεται στις Βρυξέλλες, την πρωτεύουσα του Βελγίου.

Σκοπός του ΝΑΤΟ είναι η ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ των χωρών που το αποτελούν, η προώθηση των γεωπολιτικών συμφερόντων τους και η αποτροπή της ένοπλης επίθεσης εναντίον κάποιου κράτους μέλους από άλλη χώρα.

ΝΑΤΟ – ΟΤΑΝ

Το λογότυπο της Συμμαχίας αναγράφει τα αρχικά της στις δύο επίσημες γλώσσες της.
  • Αγγλικά: North Atlantic Treaty Organization
  • Γαλλικά: Organisation du Traité de l’Atlantique Nord


Σύντομη ιστορία του ΝΑΤΟ

1949. Ίδρυση της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας από δέκα χώρες της Ευρώπης (Ισλανδία, Νορβηγία, Ηνωμένο Βασίλειο, Δανία, Γαλλία, Ολλανδία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Πορτογαλία, Ιταλία) και δύο της Βόρειας Αμερικής (ΗΠΑ, Καναδάς).

1952. Το ΝΑΤΟ διευρύνεται για πρώτη φορά. Εισέρχονται δύο νέες χώρες, η Ελλάδα και η Τουρκία.

1955. Εισέρχεται μία νέα χώρα, η Δυτική Γερμανία.

1982. Εισέρχεται μία νέα χώρα, η Ισπανία.

1990. Το ΝΑΤΟ διευρύνεται για τέταρτη φορά. Η Ανατολική Γερμανία ενσωματώνεται στη Δυτική και γίνεται τμήμα της ενιαίας πλέον Γερμανίας.

Το κτίριο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλες


1999. Εισέρχονται τρεις νέες χώρες: Πολωνία, Τσεχία, Ουγγαρία.

2004. Εισέρχονται εφτά νέες χώρες: Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Βουλγαρία, Ρουμανία.

2009. Εισέρχονται δύο νέες χώρες, η Κροατία και η Αλβανία.

2017. Εισέρχεται μία νέα χώρα, το Μαυροβούνιο.

2020. Εισέρχεται μία νέα χώρα, η Βόρεια Μακεδονία.

2023. Εισέρχεται μία νέα χώρα, η Φινλανδία.

2024. Εισέρχεται μία νέα χώρα, η Σουηδία.


Η σημαία του ΝΑΤΟ



Κράτη
ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: el.wikipedia.org
ΕΙΚΟΝΕΣ: el.wikipedia.org (1-2,5), naszapolska.pl (3), en.wikipedia.org (4)

29 Φεβ 2024

Υπερωρίες

Του Αρκά
Έλληνας σκιτσογράφος και συγγραφέας



Κόμικς – ΣκίτσαΧρόνος
ΠΗΓΗ: Arkas-The-Original-Page@facebook
ΣΕΙΡΑ: Ο Φεβρουάριος και οι έντεκα μήνες

15 Φεβ 2024

Τα ρήματα σε -ω

Ρήματα της Α΄ συζυγίας

Εδώ συναντούμε τα περισσότερα ρήματα της ενεργητικής φωνής. Οι καταλήξεις τους δεν παρουσιάζουν κάποια ιδιαίτερη δυσκολία.

Βάφει

1 Από το ενεστωτικό θέμα σχηματίζονται τρεις χρόνοι. Οι δύο (ενεστώτας, συνεχής μέλλοντας) έχουν τις ίδιες καταλήξεις:


Ενεστώτας

ντύν
ντύν-εις
ντύν-ει

ντύν-ουμε
ντύν-ετε
ντύν-ουν*

Παρατατικός

έντυν
έντυν-ες
έντυν

ντύν-αμε
ντύν-ατε
έντυν-αν*

Συνεχής μέλλοντας

θα ντύν


* Εναλλακτικοί τύποι: ντύνουνε, ντύνανε (ντύναν)

2 Από το αοριστικό θέμα σχηματίζονται πέντε χρόνοι. Στους συντελεσμένους (παρακείμενο, υπερσυντέλικο, συντελεσμένο μέλλοντα) η κατάληξη είναι άκλιτη:


Αόριστος

έντυσ
έντυσ-ες
έντυσ

ντύσ-αμε
ντύσ-ατε
έντυσ-αν*

Απλός μέλλοντας

θα ντύσ
θα ντύσ-εις
θα ντύσ-ει

θα ντύσ-ουμε
θα ντύσ-ετε
θα ντύσ-ουν*

Συντελεσμένοι χρόνοι

έχω / είχα / θα έχω ντύσ-ει


* Εναλλακτικοί τύποι: ντύσανε (ντύσαν), θα ντύσουνε

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα ρήματα:
  • ανοίγω, βάφω, βλέπω, βρίσκω
  • γράφω, δένω, ελέγχω, έχω
  • θέλω, κόβω, κρύβω, λείπω
  • μένω, νιώθω, πείθω, πιέζω
  • ράβω, σκάβω, σκύβω, στρίβω
  • τρέμω, τρέχω, τυλίγω, φεύγω

Όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:
  • απο-φεύγω, εγ-κατα-λείπω
  • ξε-τυλίγω, περι-μένω

Αλλά και όσα λήγουν σε:
  • -αίνω (ζεσταίνω, μαθαίνω)
  • -εύω (δουλεύω, παιδεύω)
  • -άζω (δοκιμάζω, ετοιμάζω)
  • -ίζω (γυρίζω, φροντίζω)
  • -ώνω (ενώνω, καρφώνω)

Σκάβει

Εναλλακτικοί τύποι

Οι τύποι του γ΄ πληθυντικού που λήγουν σε συνηθίζονται στον γραπτό λόγο και γενικότερα σε περιστάσεις με επίσημο ύφος:
  • ντύνουν, θα ντύνουν, θα ντύσουν

Οι εναλλακτικοί τύποι σε -νε συνηθίζονται στον προφορικό λόγο και σε περιστάσεις με καθημερινό, ανεπίσημο ύφος:
  • ντύνουνε, θα ντύνουνε, θα ντύσουνε

Αν μάλιστα υπάρχει αύξηση, χάνει τον τόνο της και αποβάλλεται:
  • έντυναν – ε·ντύνανε
  • έντυσαν – ε·ντύσανε

Σε περισσότερο οικείο ή λογοτεχνικό ύφος χάνεται ακόμη και αυτό το νεοαποκτηθέν «-⁠ε»:
  • έντυναν – ντύνανε – ντύναν
  • έντυσαν – ντύσανε – ντύσαν

έτρεξαν – τρέξανε – τρέξαν

Οι άλλες εγκλίσεις

Όπως οι χρόνοι της οριστικής, έτσι και οι άλλες εγκλίσεις σχηματίζονται από τα δύο θέματα των ρημάτων:

Υποτακτική
  • Συνεχής: να ντύνω
  • Απλή: να ντύσω
  • Συντελεσμένη: να έχω ντύσει
  • Άλλοι τύποι: να έντυνα, να έντυσα, να είχα ντύσει
Προστακτική
  • Συνεχής: ντύνε, ντύνετε
  • Απλή: ντύσε, ντύστε

Και κάτι ακόμη

α) Πολλά ρήματα που είναι σύνθετα με κάποια πρόθεση παίρνουν εσωτερική αύξηση:
  • εισ-πράττω → εισ-έπραξα
  • περι-γράφω → περι-έγραψα

Η αύξηση, όμως, είναι χρήσιμη μόνο όταν τονίζεται. Έτσι, στα περισσότερα πρόσωπα του πληθυντικού είναι περιττή:
  • εισ-έπραξα → εισ-πράξαμε
  • περι-έγραψα → περι-γράψαμε

β) Μια μικρή ομάδα ρημάτων, που λέγονται συνηρημένα, κλίνονται λίγο διαφορετικά:
  • ακούω, ακούεις ακούς
  • άκουγα, άκουγες

γ) Τρεις άλλες ομάδες, μικρές κι αυτές, παρουσιάζουν δυσκολίες στον σχηματισμό ή στην ορθογραφία τους. Πρόκειται για τα ρήματα σε:
  • -λλω (αναβάλλω, καταγγέλλω)
  • -άγω (εισάγω, παράγω)
  • -βαίνω (επεμβαίνω, παραβαίνω)

Ρήματα

Τα συνηρημένα ρήματα σε -ω

Λίγα και καλά!

Συνηρημένα ονομάζονται τα ρήματα που οι περισσότερες καταλήξεις του ενεστώτα (άρα και του συνεχούς μέλλοντα) προέρχονται από συναίρεση.


Αυτό σημαίνει ότι το τελικό φωνήεν του ενεστωτικού θέματος (το δίψηφο «ου» στο παράδειγμα) «τρώει» ένα μέρος από τις καταλήξεις του β΄ ενικού και του πληθυντικού:


ακούω

ακούω
ακούεις → ακούς
ακούει

ακούουμε → ακούμε
ακούετε → ακούτε
ακούουνε → ακούνε


Συνηρημένα είναι τα ρήματα:
  • ακούω, καίω, κλαίω
  • λέω, σκάω, σπάω
  • τρώω, φταίω, φυλάω


καίω

καίω
καις*
καίει

καίμε
καίτε
καίνε


κλαίω

κλαίω
κλαις*
κλαίει

κλαίμε
κλαίτε
κλαίνε


λέω

λέω
λες*
λέει

λέμε
λέτε
λένε


σκάω

σκάω
σκας*
σκάει

σκάμε
σκάτε
σκάνε


σπάω

σπάω
σπας*
σπάει

σπάμε
σπάτε
σπάνε


τρώω

τρώω
τρως*
τρώει

τρώμε
τρώτε
τρώνε


φταίω

φταίω
φταις*
φταίει

φταίμε
φταίτε
φταίνε


φυλάω

φυλάω
φυλάς
φυλάει

φυλάμε
φυλάτε
φυλάνε


Με τον ίδιο τρόπο κλίνεται το «πάω» (σε ενεστώτα και απλό μέλλοντα), αλλά και ο απλός μέλλοντας του «τρώω»:


πάω

πάω
πας*
πάει

πάμε
πάτε
πάνε


θα φάω

θα φάω
θα φας*
θα φάει

θα φάμε
θα φάτε
θα φάνε


* Γίνονται μονοσύλλαβα, οπότε χάνουν τον τόνο τους.

Εναλλακτικός τύπος

Όταν βρεθεί σε ανεπίσημο ή λογοτεχνικό ύφος, το γ΄ πληθυντικό των τρισύλλαβων συνηρημένων μπορεί να χάσει το τελικό «-ε»:
  • ακούνε – ακούν
  • φυλάνε – φυλάν

Στα δισύλλαβα αυτό είναι πιο σπάνιο και μας ξενίζει, γιατί χωρίς το «-ε» γίνονται μονοσύλλαβα:
  • λένε – λεν
  • τρώνε – τρων

Τρώνε

Άλλες διαφοροποιήσεις

α) Τα συνηρημένα ρήματα πριν τις καταλήξεις του παρατατικού παίρνουν ένα «γ» για λόγους ευφωνίας:
  • άκουγα, έκαιγα, έκλαιγα
  • έλεγα, έσκαγα, έσπαγα
  • έτρωγα, έφταιγα, φύλαγα

Το πάω δεν έχει παρατατικό (τον δανείζεται από το «πηγαίνω»).

β) Επίσης, παρουσιάζουν κάποιες ιδιομορφίες στην προστακτική, οπότε χρειάζονται προσοχή:  

λέω / είπα
  • λέγε, λέγετε
  • πες, πείτε (πέστε)

Ρήματα
ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com (από τη Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού), tasteofhome.com

29 Ιαν 2024

Η αύξηση των ρημάτων

Εμφανίζεται σε παρατατικό και αόριστο

Τα ενεργητικά ρήματα της Α΄ συζυγίας στον παρατατικό και στον αόριστο τονίζονται στην προπαραλήγουσα:
  • σκουπίζω → σκούπιζα, σκούπισα
  • κλειδώνω → κλείδωνα, κλείδωσα

Αν τα ρήματα είναι δισύλλαβα, βάζουμε μια επιπλέον συλλαβή στην αρχή, ώστε να δημιουργήσουμε την προπαραλήγουσα που θα τονιστεί.

Η συλλαβή αυτή είναι το «έ-» και ονομάζεται αύξηση:
  • ντύνω → έντυνα, έντυσα
  • τρέχω → έτρεχα, έτρεξα
  • γράφω → έγραφα, έγραψα


Μόνο σε κάποια πρόσωπα

Η αύξηση είναι χρήσιμη μόνο όταν τονίζεται. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μόνο στα τρία πρόσωπα του ενικού αριθμού και στον επίσημο τύπο του γ΄ πληθυντικού:


Παρατατικός

έγραφα
έγραφες
έγραφε

γράφαμε
γράφατε
έγραφαν
(γράφανε)


Αόριστος

έγραψα
έγραψες
έγραψε

γράψαμε
γράψατε
έγραψαν
(γράψανε)


Στους υπόλοιπους τύπους του πληθυντικού τα ρήματα γίνονται τρισύλλαβα, οπότε η αύξηση είναι περιττή.

Διαφοροποιήσεις

α) Σε δύο ρήματα η αύξηση του παρατατικού σχηματίζεται με το ήτα:
  • θέλω → ήθελα
  • ξέρω → ήξερα

β) Σε τρία ρήματα η αύξηση του αορίστου σχηματίζεται με το ήτα ή το ει:
  • πίνω → ήπια
  • βλέπω → είδα
  • λέω → είπα

Σημαντικό

Η αύξηση, εάν χρειάζεται, παρουσιάζεται μόνο στον παρατατικό και στον αόριστο. Στους χρόνους και στις εγκλίσεις που δημιουργούνται από το αοριστικό θέμα απουσιάζει:

γράφω / έγραψα
  • θα γράψω, έχω γράψει
  • να γράψω, να έχω γράψει
  • γράψε, γράψτε

Δείτε στη συνέχεια


ΑφιερώματαΡήματα
ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού
ΕΙΚΟΝΑ: podilato98.blogspot.com (το φόντο από vecteezy.com)

Η εσωτερική αύξηση

Μόνο σε σύνθετα ρήματα λόγιας προέλευσης

Η αύξηση παρουσιάζεται στα δισύλλαβα ρήματα, ώστε να αποκτήσουν προπαραλήγουσα για τον τόνο του παρατατικού και του αορίστου τους:
  • πράττω → έπραξα
  • γράφω → έγραψα

Αυτή η αύξηση συχνά διατηρείται ακόμη και όταν τα ρήματα γίνουν σύνθετα με κάποια πρόθεση. Τότε, μάλιστα, τη λέμε εσωτερική αύξηση:
  • εισ-πράττω → εισ-έπραξα
  • περι-γράφω → περι-έγραψα

Εισέπραξε

Οι περισσότερες προθέσεις επηρεάζονται από την εσωτερική αύξηση και χάνουν το τελικό τους φωνήεν για λόγους ευφωνίας.

Δεν επηρεάζονται από την αύξηση:
  • εισ-πράττω → εισ-έπραξα
  • περι-γράφω → περι-έγραψα
  • προ-τρέπω → προ-έτρεψα
  • προσ-φεύγω → προσ-έφυγα
  • υπερ-βάλλω → υπερ-έβαλα
Επηρεάζονται από την αύξηση:
  • αμφι-βάλλω → αμφ-έβαλα
  • ανα-βάλλω → αν-έβαλα
  • αντι-γράφω → αντ-έγραψα
  • απο-φεύγω → απ-έφυγα
  • δια-γράφω → δι-έγραψα
  • επι-στρέφω → επ-έστρεψα
  • κατα-γράφω → κατ-έγραψα
  • μετα-δίδω → μετ-έδωσα
  • παρα-δίδω → παρ-έδωσα
  • υπο-θέτω → υπ-έθεσα

Ορισμένες, μάλιστα, παρουσιάζουν κάποιες ιδιομορφίες και χρειάζονται προσοχή.

Η λόγια πρόθεση εκ γίνεται εξ:
  • εκ-δίδω → εξ-έδωσα
  • εκ-λέγω → εξ-έλεξα
  • εκ-φράζω → εξ-έφρασα
Οι λόγιες προθέσεις εν και συν, που είχαν αλλάξει όταν έγινε η σύνθεση, αποκτούν την αρχική τους μορφή:
  • εγ-κρίνω → εν-έκρινα
  • εμ-πνέω → εν-έπνευσα
  • συγ-γράφω → συν-έγραψα
  • συλ-λέγω → συν-έλεξα
  • συμ-βάλλω → συν-έβαλα


Προσοχή στα πρόσωπα!

Όπως και στα απλά ρήματα, η αύξηση είναι χρήσιμη μόνο όταν τονίζεται. Έτσι, στα περισσότερα πρόσωπα του πληθυντικού αριθμού είναι περιττή:


εισ-πράττω

εισ-έπραξα
εισ-έπραξες
εισ-έπραξε

εισ-πράξαμε
εισ-πράξατε
εισ-έπραξαν
(εισ-πράξανε)


περι-γράφω

περι-έγραψα
περι-έγραψες
περι-έγραψε

περι-γράψαμε
περι-γράψατε
περι-έγραψαν
(περι-γράψανε)


Ιδιαίτερη προσοχή, ωστόσο, χρειάζονται τα ρήματα που οι προθέσεις τους επηρεάζονται από την αύξηση.

Έτσι, στα περισσότερα πρόσωπα του πληθυντικού η αφαίρεση της αύξησης επαναφέρει τις προθέσεις στη μορφή που είχαν στον ενεστώτα:


επι-στρέφω

επ-έστρεψα
επ-έστρεψες
επ-έστρεψε

επι-στρέψαμε
επι-στρέψατε
επ-έστρεψαν
(επι-στρέψανε)


εκ-λέγω

εξ-έλεξα
εξ-έλεξες
εξ-έλεξε

εκ-λέξαμε
εκ-λέξατε
εξ-έλεξαν
(εκ-λέξανε)


Ορίστε μερικά ακόμη παραδείγματα:
  • αμφι-βάλλω
    αμφ-έβαλα, αμφι-βάλαμε
  • εγ-κρίνω
    εν-έκρινα, εγ-κρίναμε
  • εμ-πνέω
    εν-έπνευσα, εμ-πνεύσαμε
  • συλ-λέγω
    συν-έλεξα, συλ-λέξαμε
  • συμ-βάλλω
    συν-έβαλα, συμ-βάλαμε


Διαφοροποιήσεις

Η εσωτερική αύξηση υπάρχει μόνο στα ρήματα που έχουν λόγια προέλευση:
  • επιλέγω → επέλεξα
  • παραδίδω → παρέδωσα

Τα σύγχρονα ρήματα δεν παίρνουν αύξηση, οπότε τονίζονται κανονικά στην προπαραλήγουσα:
  • διαλέγω → διάλεξα
  • προδίδω → πρόδωσα

Αρκετά, ωστόσο, βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο και σχηματίζουν δύο τύπους· έναν με αύξηση και έναν χωρίς αύξηση:
  • αναλύω → ανέλυσα / ανάλυσα
  • καταθέτω → κατέθεσα / κατάθεσα
  • παραλείπω → παρέλειψα / παράλειψα
  • συνδέω → συνέδεσα / σύνδεσα
  • υπογράφω → υπέγραψα / υπόγραψα


Σημαντικό: Οι τύποι με αύξηση χρησιμοποιούνται σε περιστάσεις με επίσημο ύφος, ενώ οι τύποι χωρίς αύξηση σε περιστάσεις με καθημερινό, ανεπίσημο ύφος.

Και κάτι ακόμη

α) Στα ρήματα που έχουν περισσότερες από μία προθέσεις η αύξηση μπαίνει μετά την τελευταία πρόθεση και πριν το ρήμα:
  • συν-εισ-φέρω → συνεισέφερα
  • προ-δια-γράφω → προδιέγραψα
  • επ-αν-εκ-δίδω → επανεξέδωσα

β) Η αύξηση δεν αποτελεί μέρος του αοριστικού θέματος. Κατά συνέπεια, στους χρόνους και στις εγκλίσεις που δημιουργούνται από αυτό απουσιάζει:

ανα-λαμβάνω / αν-έλαβα
  • θα ανα-λάβω, έχω ανα-λάβει
  • να ανα-λάβω, να έχω ανα-λάβει
  • ανά-λαβε, ανα-λάβετε



Διαβάστηκαν περισσότερο την τελευταία εβδομάδα